जंगल ही स्वर्ग का पैगाम है अथवा पृथ्वी में ही स्वर्ग साउदाहरण : अति आदिम युगीन पाषाण काल के तीनो युगों में गोंड जनजातियों के उन पूर्वजों ने इसी पृथ्वी में उगे पेड़,पौधों,जंगल,पहाड़ों को स्वर्ग का पैगाम मानते हुए उनके वैचारिक सदभावना और प्रकृति पर्यायवरण जल, जंगल, जमीन को ही स्वर्ग की संज्ञा से संबोधित किया जो अब तक पारम्पारिक आस्था में गोंडी धरम (कोया पुनेम) के अंतर्गत जल जंगल जमीन की पूजा करते हुए एक स्वर्ग की उपाधि एवं मान्यता पर आश्रित है|)
पेड़-पौधे जंगलों पहाड़ों की पूजा को ही (पेन पुरुड) अर्थात प्रकृति और जीव जगत की जीवन आधार मानते हुए वर्तमान गोंड समाज के अनेक रीति-रिवाज आधारित है| यह एक कहावत ही नही हकीकत है,अर्थात जंगलों को बचाना हमारा परम धर्म है और कर्तव्य को आत्मसात किये हुए हैं, क्योंकि उन्ही जंगलों के बीच के रैन बसेरा ही “स्वर्ग “ में निवास के सामान आज भी है |
उदाहरणार्थ : जंगलों में बसने वाले उन आदि मानव के वंशज आज भी सरलतम सादगी पूर्ण स्वास्थय वर्धक सुख मय जिदगी को अब तक सिर्फ वन पर्वतों के तलहटी में स्थित पोखर,झरनों,नदी,नालों,किनारे बसे उन गावों में ही है जो शहरी करण के सीमेंट-कांक्रीट रूपी जंगलों से कोसों दूर है| वहां का रैन बसेरा करने वाले ही प्रकृति से प्राण वायु की स्वास लेकर अमन चैन की जिन्दगी बिता रहे हैं| सुख शान्ति का अनुभव कर रहे हैं,वही तो स्वर्ग के निवासी हैं| उस स्वर्ग में दूर-दूर तक जंगल पर सचमुच कोई चौकीदार नही |
आज के परिस्थिति में जंगलों पेड़ों की कटाई और पर्वत,पहाड़ों में स्थित खनिज संपदा का बेतरतीब दोहन किया जा रहा है, जो उस जंगल रूपी स्वर्ग को नष्ट करते हुए भौतिक संसाधन के प्रकृति का दोहन किया जा रहा है| जिससे अनेक प्रजातियो के जीवन विलुप्त होने के कगार में हैं, अर्थात स्वर्ग से नरक की ओर बढ़ रहे सम्पूर्ण दुनिया...इस पर चिंतन मनन करते हुए समस्त मानव समुदाय की जंगल ही स्वर्ग है की मान्यता के अनुसार प्रक्रति और पर्यायवरण अर्थात जल,जंगल,जमीन को बचाने और भावी पीढ़ियों के जीवन हित में हमें एकजुट होने की प्रेरणा गोंडी धर्म के अनुसार स्वर्ग में दूर-दूर तक जंगल है और चौकीदार नही...इस उदाहरण से सबक लेना चाहिए |
लेखक एवं प्रस्तुत कर्ता: कोया पुनेम शेर सिंह आचला, आदिम संस्कृति एवं गोंडी भाषाचार्य
स्थान :सीजीनेट कार्यालय रायपुर
दिनाँक: 20 मई 2019.
We work towards fair sharing of natural resources and ensuring better livelihoods for forest-dependent communities
Read MoreDec 9, 2019 | radhika
Dec 5, 2019 | radhika
Dec 5, 2019 | radhika
Nov 29, 2019 | radhika
Dec 5, 2019 | radhika
Dec 5, 2019 | radhika
Oct 23, 2019 | Anisha
Dec 5, 2019 | radhika
Oct 9, 2019 | radhika
Oct 9, 2019 | radhika
Dec 5, 2019 | radhika
Sep 25, 2019 | radhika
Sep 25, 2019 | radhika
Sep 25, 2019 | radhika
Sep 25, 2019 | radhika
Sep 25, 2019 | radhika
Nov 21, 2019 | radhika
Sep 19, 2019 | radhika
Dec 5, 2019 | radhika
Nov 21, 2019 | radhika
Sep 5, 2019 | radhika
Dec 5, 2019 | Anisha
Aug 19, 2019 | radhika
Aug 19, 2019 | radhika
Aug 6, 2019 | radhika
Dec 5, 2019 | radhika
Dec 5, 2019 | radhika
Jul 31, 2019 | radhika
Oct 21, 2019 | Anisha
Dec 5, 2019 | radhika
Aug 1, 2019 | radhika
Jul 31, 2019 | radhika
Dec 5, 2019 | radhika
Jul 31, 2019 | radhika
Dec 5, 2019 | radhika
Dec 5, 2019 | Anisha
Dec 5, 2019 | radhika
Nov 26, 2019 | radhika
Dec 5, 2019 | radhika
Jun 27, 2019 | radhika
Jun 19, 2019 | radhika
Jun 6, 2019 | Anisha
Sep 27, 2019 | Anisha
Jun 19, 2019 | Anisha
May 27, 2019 | Anisha
May 27, 2019 | sanya
May 24, 2019 | Anisha
Sep 9, 2019 | ursila
Sep 9, 2019 | ursila
Sep 9, 2019 | Anisha
Sep 9, 2019 | ursila
May 13, 2019 | ursila
Sep 30, 2019 | ursila
Sep 9, 2019 | ursila
Sep 10, 2019 | ursila
Oct 24, 2019 | ursila
Oct 7, 2019 | ursila
Oct 24, 2019 | ursila
Nov 18, 2019 | ursila
Nov 11, 2019 | ursila
Oct 30, 2019 | ursila
Apr 5, 2019 | ursila
Nov 18, 2019 | ursila
Sep 27, 2019 | ursila
Oct 7, 2019 | ursila
Oct 1, 2019 | ursila
Oct 24, 2019 | ursila
Oct 24, 2019 | ursila
Oct 24, 2019 | ursila
Oct 24, 2019 | ursila
Apr 5, 2019 | ursila
Nov 18, 2019 | Anisha
Sep 27, 2019 | ursila
Oct 24, 2019 | ursila
Sep 9, 2019 | ursila
Oct 7, 2019 | ursila
Oct 7, 2019 | ursila
Sep 23, 2019 | ursila
Oct 24, 2019 | Anisha
Sep 10, 2019 | ursila
Sep 27, 2019 | admin
Oct 24, 2019 | ursila
Oct 31, 2019 | oxfamadmin
Oct 7, 2019 | ursila
Apr 5, 2019 | ursila
Oct 7, 2019 | admin
Sep 9, 2019 | ursila
Apr 5, 2019 | admin
Sep 9, 2019 | ursila
Oct 7, 2019 | admin
Oct 7, 2019 | admin
Oct 24, 2019 | admin
Oct 24, 2019 | admin
Apr 5, 2019 | admin
Oct 24, 2019 | admin
Oct 7, 2019 | admin
Oct 24, 2019 | admin
Apr 5, 2019 | admin
Sep 27, 2019 | admin
Oct 24, 2019 | ursila
Apr 5, 2019 | Anisha
Oct 24, 2019 | Anisha
Sep 27, 2019 | Anisha
Nov 13, 2019 | admin
Apr 5, 2019 | Anisha
Oct 7, 2019 | ursila
Oct 1, 2019 | Anisha
Oct 30, 2019 | Anisha
Oct 7, 2019 | Anisha
Oct 7, 2019 | ursila
Oct 24, 2019 | Anisha
Apr 5, 2019 | Anisha
Sep 10, 2019 | Anisha
Oct 7, 2019 | ursila
Oct 24, 2019 | ursila
Oct 7, 2019 | ursila
Oct 24, 2019 | ursila
Oct 24, 2019 | ursila
Oct 30, 2019 |
Oct 7, 2019 | ursila
Oct 7, 2019 | Anisha
Oct 7, 2019 | Anisha
Oct 1, 2019 | Anisha
Oct 7, 2019 | Anisha
Sep 27, 2019 | ursila
Oct 24, 2019 | ursila
Oct 1, 2019 | ursila
Nov 14, 2019 | ursila
Oct 24, 2019 | ursila
Oct 1, 2019 | Anisha
Oct 24, 2019 | Anisha
Oct 7, 2019 | Anisha
Oct 7, 2019 | ursila
Apr 5, 2019 | ursila
Nov 18, 2019 | Anisha
Sep 9, 2019 | Anisha
Sep 10, 2019 | Anisha
Nov 21, 2019 | Anisha
Oct 7, 2019 | Anisha
Sep 10, 2019 | Anisha
Sep 27, 2019 | ursila
Oct 24, 2019 | ursila
Oct 1, 2019 | Anisha
Nov 11, 2019 | Anisha
Oct 7, 2019 | Anisha
Oct 24, 2019 | Anisha
Oct 1, 2019 | Anisha
Sep 10, 2019 | Anisha
Oct 24, 2019 | Anisha
Oct 30, 2019 | Anisha
Oct 1, 2019 | ursila
Oct 24, 2019 | ursila
Oct 30, 2019 | ursila
Oct 30, 2019 | Anisha
Oct 1, 2019 | ursila
Sep 27, 2019 | Anisha
Oct 7, 2019 | Anisha
Sep 10, 2019 | oxfamadmin
Oct 24, 2019 | ursila
Sep 27, 2019 | ursila
Nov 18, 2019 | Anisha
Oct 7, 2019 | ursila
Oct 24, 2019 | ursila
Oct 7, 2019 | ursila
Sep 10, 2019 | ursila
Oct 7, 2019 | ursila
Nov 11, 2019 | Anisha
Oct 24, 2019 | ursila
Nov 11, 2019 | ursila
Oct 24, 2019 | oxfamadmin
Oct 1, 2019 | Ravi
Oct 1, 2019 | Ravi
Sep 27, 2019 | Ravi
Oct 7, 2019 | Anisha
Oct 7, 2019 | oxfamadmin
Oct 24, 2019 | Anisha
Sep 10, 2019 | Anisha
Oct 7, 2019 | Ravi
Sep 27, 2019 | Ravi
Dec 5, 2019 | Anisha
Oct 24, 2019 | Avantika
Oct 7, 2019 | Avantika
Oct 24, 2019 | Avantika
Oct 24, 2019 | Avantika
Oct 1, 2019 | Avantika
Oct 1, 2019 | Avantika
Oct 24, 2019 | Avantika
Sep 10, 2019 | Avantika
Nov 18, 2019 | Avantika
Sep 9, 2019 | Avantika
Sep 9, 2019 | Avantika
Sep 27, 2019 | Avantika
Sep 27, 2019 | Avantika
Oct 24, 2019 | Avantika
Oct 24, 2019 | Avantika
Sep 10, 2019 | Avantika
May 13, 2019 | Avantika
Oct 1, 2019 | Avantika
Apr 5, 2019 | Avantika
Apr 5, 2019 | oxfamadmin
Oct 7, 2019 | Avantika
Oct 1, 2019 | Avantika
Nov 14, 2019 | Avantika
Sep 27, 2019 | Ravi
Oct 24, 2019 | Avantika
Oct 1, 2019 | oxfamadmin
Oct 24, 2019 | oxfamadmin
Sep 10, 2019 | oxfamadmin
Oct 24, 2019 | oxfamadmin
Dec 5, 2019 | oxfamadmin
Oct 24, 2019 | oxfamadmin
Oct 7, 2019 | oxfamadmin
Oct 24, 2019 | oxfamadmin
Sep 10, 2019 | oxfamadmin
Sep 27, 2019 | oxfamadmin
Oct 24, 2019 | oxfamadmin
Sep 27, 2019 | oxfamadmin
Oct 3, 2019 | oxfamadmin
Oct 24, 2019 | oxfamadmin
Sep 27, 2019 | oxfamadmin
Oct 1, 2019 | oxfamadmin
Sep 27, 2019 | oxfamadmin
Sep 27, 2019 | oxfamadmin
Oct 24, 2019 | oxfamadmin
Sep 9, 2019 | oxfamadmin
Sep 10, 2019 | oxfamadmin
Oct 7, 2019 | oxfamadmin
Oct 24, 2019 | oxfamadmin
Oct 7, 2019 | oxfamadmin
Sep 9, 2019 | oxfamadmin
Nov 18, 2019 | oxfamadmin
Oct 24, 2019 | oxfamadmin
Nov 18, 2019 | oxfamadmin
Oct 7, 2019 | oxfamadmin
Oct 24, 2019 | oxfamadmin
Nov 6, 2019 | oxfamadmin
Sep 10, 2019 | oxfamadmin
Oct 7, 2019 | oxfamadmin
Oct 7, 2019 | oxfamadmin
Sep 10, 2019 | oxfamadmin
Oct 30, 2019 | oxfamadmin
Oct 1, 2019 | oxfamadmin
Sep 9, 2019 | oxfamadmin
Oct 24, 2019 | oxfamadmin
Apr 5, 2019 | oxfamadmin
Sep 27, 2019 | oxfamadmin
Sep 27, 2019 | oxfamadmin
Sep 10, 2019 | oxfamadmin
Oct 7, 2019 | oxfamadmin
Sep 27, 2019 | oxfamadmin
Nov 18, 2019 | oxfamadmin
Apr 5, 2019 | oxfamadmin
Oct 24, 2019 | oxfamadmin
Sep 10, 2019 | ursila
Apr 5, 2019 | oxfamadmin
Sep 27, 2019 | oxfamadmin
Oct 24, 2019 | oxfamadmin
Oct 24, 2019 | oxfamadmin
Sep 27, 2019 | oxfamadmin
Nov 18, 2019 | oxfamadmin
Sep 27, 2019 | oxfamadmin
Oct 7, 2019 | oxfamadmin
Sep 27, 2019 | oxfamadmin
Oct 1, 2019 | oxfamadmin
Nov 21, 2019 | oxfamadmin
Sep 10, 2019 | oxfamadmin
Oct 24, 2019 | oxfamadmin
Oct 7, 2019 | oxfamadmin
Oct 30, 2019 | oxfamadmin
Oct 30, 2019 | oxfamadmin
Nov 15, 2019 | oxfamadmin
Oct 7, 2019 | oxfamadmin
Oct 7, 2019 | oxfamadmin
Sep 27, 2019 | oxfamadmin
Sep 27, 2019 | oxfamadmin
Oct 1, 2019 | oxfamadmin
Oct 24, 2019 | oxfamadmin
Sep 27, 2019 | oxfamadmin
Oct 24, 2019 | oxfamadmin
Sep 27, 2019 | oxfamadmin
Oct 24, 2019 | oxfamadmin
May 13, 2019 | oxfamadmin
Oct 7, 2019 | oxfamadmin
Sep 9, 2019 | oxfamadmin
Nov 18, 2019 | oxfamadmin
Oct 7, 2019 | oxfamadmin
Oct 24, 2019 | oxfamadmin
Oct 7, 2019 | oxfamadmin
Oct 1, 2019 | oxfamadmin
Oct 7, 2019 | oxfamadmin
Oct 7, 2019 | oxfamadmin
Oct 7, 2019 | oxfamadmin
Apr 5, 2019 | oxfamadmin
Oct 7, 2019 | oxfamadmin
Oct 7, 2019 | Avantika
Oct 30, 2019 | oxfamadmin
Nov 11, 2019 | oxfamadmin
Oct 24, 2019 | oxfamadmin
Oct 24, 2019 | oxfamadmin
Oct 7, 2019 | oxfamadmin
Oct 24, 2019 | oxfamadmin
Oct 1, 2019 | oxfamadmin
Sep 30, 2019 | oxfamadmin
Sep 30, 2019 | oxfamadmin
Oct 24, 2019 | oxfamadmin
Oct 7, 2019 | oxfamadmin
Oct 7, 2019 | oxfamadmin
Oct 1, 2019 | oxfamadmin
Sep 10, 2019 | oxfamadmin
Oct 1, 2019 | oxfamadmin
Sep 27, 2019 | oxfamadmin
Oct 7, 2019 | oxfamadmin
Sep 10, 2019 | oxfamadmin
Sep 27, 2019 | oxfamadmin
Oct 3, 2019 | oxfamadmin
Oct 7, 2019 | oxfamadmin
Sep 30, 2019 | oxfamadmin
Apr 5, 2019 | oxfamadmin
Oct 24, 2019 | oxfamadmin
Oct 24, 2019 | oxfamadmin
Oct 7, 2019 | oxfamadmin
Sep 9, 2019 | oxfamadmin
Oct 1, 2019 | oxfamadmin
Oct 24, 2019 | oxfamadmin
Oct 7, 2019 | oxfamadmin
Sep 27, 2019 | oxfamadmin
Oct 30, 2019 | oxfamadmin
Oct 24, 2019 | oxfamadmin
Oct 7, 2019 | oxfamadmin
Oct 7, 2019 | oxfamadmin
Oct 3, 2019 | oxfamadmin
Sep 10, 2019 | oxfamadmin
Sep 10, 2019 | oxfamadmin
Oct 7, 2019 | oxfamadmin
Oct 1, 2019 | oxfamadmin
Oct 24, 2019 | oxfamadmin
Dec 5, 2019 |
Nov 18, 2019 |
Oct 24, 2019 | oxfamadmin
Sep 9, 2019 |
Oct 7, 2019 |
Oct 24, 2019 |
Sep 27, 2019 | oxfamadmin
Oct 1, 2019 | oxfamadmin
Nov 15, 2019 | oxfamadmin
Oct 7, 2019 | oxfamadmin
Sep 10, 2019 | oxfamadmin
Oct 1, 2019 | oxfamadmin
Oct 7, 2019 | oxfamadmin
Oct 1, 2019 | oxfamadmin
Oct 30, 2019 | oxfamadmin
Oct 24, 2019 | oxfamadmin